(Lễ Thánh Giuse – Bổn mạng Hội Dòng Mến Thánh Giá Qui Nhơn – 19.3.2021)
Cuối thế kỷ 18, chính xác là vào ngày 8.12.1870, Vị Chân phước giáo hoàng Pio IX đã công bố Thánh Giuse làm Vị Bổn Mạng của Hội Thánh. Sự kiện đặc biệt nầy không ngoài mục đích khơi gợi lòng sùng kính Thánh Giuse trong Dân Chúa; đồng thời phát động lời cầu nguyện hướng về ngài để xin ơn che chở, bảo vệ Hội Thánh trước những gian nan, thách đố của trào lưu tục hoá do những phong trào cách mạng cực đoan vô thần và bạo lực đang làm rung chuyển thế giới lúc bấy giờ, cũng như đang đe doạ sự bình yên và các hoạt động của Hội Thánh.
Đúng 150 năm sau (8.12.2021), trước một thế giới đang nao núng sợ hãi bởi đại dịch Covid tràn lan khắp nơi, sinh hoạt đức tin bị giản cách, các cử hành Phụng vụ và sinh hoạt mục vụ bị bãi bỏ, nhiều nhà thờ phải đóng cửa…, Đức Giáo Hoàng Phanxicô noi gương Đức Chân phước Giáo Hoàng Pio IX, một lần nữa, kêu gọi Dân Chúa hướng về Thánh Giuse để sùng kính cũng như đặt niềm trông cậy vào “Vị Thánh Bổn Mạng của Giáo Hội đầy quyền thế nầy”; và để cụ thể hoá việc này, Đức Thánh Cha đã ban hành Tông Thư Patris Corde (Với trái tim của người cha) để khai mở một năm đặc biệt về Thánh Giuse (8.12.2020-8.12.2021).
Riêng Giáo Hội Việt Nam, mặc dù từ năm 1670, trong cuộc kinh lý Đàng Ngoài, Đức Cha Lambert De La Motte, trong Công Nghị Phố Hiến, đã chọn Thánh Giuse làm Bổn mạng của Giáo Hội Đàng Ngoài; nhưng cho đến ngày 11.10.1997, trong cuộc Hội nghị thường niên của HĐGMVN tại Hà Nội, Thánh Giuse mới được chính thức tôn vinh là Quan Thầy của Giáo Hội Công Giáo Việt Nam.
Nếu Giáo Hội hoàn vũ chọn thánh Giuse làm Bổn mạng cách đây 150, Giáo Hội Việt nam cách đây 24 năm, thì thật đáng tự hào biết bao các chị nữ tu Mến Thánh Giá ! Bởi vì, cách đây 350 năm, vào năm 1671, trong bản Tu luật tiên khởi của Dòng Mến Thánh Giá Đàng Trong, Thánh Giuse đã được Hội Dòng chọn làm Bổn mạng. Thật vậy, nơi Chương IV, điều 14 của Bản Tu luật, chúng ta đọc thấy những dòng nầy: “Thánh Giuse được nhận làm Bổn mạng của Tu hội này, hãy nhờ Người chuyển cầu mà xin Thiên Chúa ban ơn cho Tu hội được thiết lập, tiến triển và hoàn thiện”[1].
Hôm nay, khi cử hành long trọng lễ Thánh Giuse – Bạn trăm năm của Đức Trinh Nữ Maria, Bổn mạng của Hội Thánh, của Hội Dòng, của giáo phận, của chủng viện Qui Nhơn, của nhiều giáo xứ giáo họ, hội đoàn, và của nhiều người…, là chúng ta đang hiệp thông trong dòng chảy đức tin truyền thống của Giáo Hội, một đức tin luôn được Chúa Thánh Thần không ngừng dẫn dắt và canh tân qua những con người công chính thánh thiện, cả trong gương lành để học đòi bắt chước, lẫn trong niềm trông cậy để nguyện giúp cầu thay; trong đó có Thánh Cả Giuse được mừng kính hôm nay, vị Thánh chưa bao giờ được phong nhưng lại chiếm vị trí đầu trong hàng ngũ các Thánh !
Nói về gương lành của thánh Giuse thì nhiều lắm; ít ra chúng ta tìm thấy nơi 24 tước hiệu được Hội Thánh nêu lên trong Kinh Cầu Thánh Giuse. Và trong tông huấn Patris Corde, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã khai triển bảy chiều kích trong “linh đạo Người Cha” của Thánh Giuse: Người cha yêu thương; Người cha dịu dàng từ ái; Người cha vâng phục; Người cha chấp nhận; Người cha can đảm sáng tạo; Người cha làm việc; Người cha trong bóng tối. Nhưng có lẽ những lời của Tin Mừng Matthêô chúng ta vừa nghe đã diễn tả cách trọn vẹn nhất về nhân đức và sự thánh thiện của thánh Giuse: Giuse bạn của bà là người công chính.
Tuy nhiên, trước khi Tin Mừng rọi sáng lên chân dung một Giuse Công Chính, thì từ xa xôi trong Cựu Ước, sách Samuel quyển thứ hai đã hé mở chính cái “nguồn cội” thuộc hàng “cộm cán” của anh chàng thợ mộc Giuse người Nadarét ! “Hãy đi nói với Ðavít tôi tớ Ta rằng: Khi ngày của ngươi đã viên mãn, ngươi sẽ yên nghỉ với các tổ phụ ngươi; sau đó, Ta sẽ cho miêu duệ ngươi lên kế vị và Ta sẽ làm cho triều đại người được vững bền…”. Vâng, Giuse quan trọng, Giuse cao cả, đơn giản, vì Ngài là một “mắc xích” không thể thiếu trong chương trình cứu độ, một tiếp nối tự nhiên cần thiết trong dòng phả hệ của Đấng Mêsia khởi đi từ “gốc tổ Giêsê-Đavít”: “… Gie-sê sinh Đa-vít… Gia-cóp sinh Giu-se, chồng của bà Ma-ri-a, bà là mẹ Đức Giê-su cũng gọi là Đấng Ki-tô.” (Mt 1,1-16).
Từ niềm tin nhuần nhuyễn của Dân được chọn luôn khao khát hướng về ngày xuất hiện của Đấng Mêsia, cọng thêm với ánh sáng Thần Linh soi chiếu trong “thị kiến lặng thầm”, Giuse đã cảm, đã hiểu và đã xác tín về chính ơn gọi và sứ mệnh của mình: cọng tác vào chương trình Cứu Độ của Thiên Chúa: “Hỡi Giuse con vua Ðavít, đừng ngại nhận Maria về nhà làm bạn mình, vì Maria mang thai là bởi phép Chúa Thánh Thần; bà sẽ sinh hạ một con trai mà ông đặt tên là Giêsu: vì chính Người sẽ cứu dân mình khỏi tội”. Và Thánh Giuse đã tận tuỵ một đời để thực thi vai trò và sứ mạng đó cho dẫu làm một “cái bóng âm thầm”, một ông chồng hờ, một kẻ cha nuôi: Khi tỉnh dậy, Giuse đã thực hiện như lời Thiên thần Chúa truyền.
Vâng, đó là “cái bóng” của một tình yêu hy sinh và chia sẻ, không lấy mình làm trung tâm nhưng hướng đến tha nhân, như Đức Phanxicô đã nhận xét trong tông huấn Patris Corde: “Thánh Giuse biết cách yêu thương với thái độ tự do phi thường. Ngài không bao giờ biến mình thành trung tâm của mọi sự. Ngài không nghĩ về mình, mà luôn nghĩ về cuộc đời của Mẹ Maria và Chúa Giêsu”.
Vâng, không chỉ Giuse, mỗi một cuộc đời, mỗi một ơn gọi của mỗi người chúng ta đều là một “mắc xích”, một “sứ mạng” trong công trình của Chúa; điều quan trọng, đó là biết “tỉnh dậy mỗi ngày” để chấp nhận làm cái bóng lặng thầm phục vụ, hy sinh, bằng một tình yêu cao cả…; bởi nếu “không có tình yêu” sự hy sinh có nguy cơ trở thành “bất hạnh” như lời của Đức Phanxicô: “Dù ơn gọi của chúng ta là gì, kết hôn, độc thân hay sống trinh khiết, việc cho đi chính mình sẽ không thành toàn nếu nó chỉ dừng lại ở sự hy sinh; nếu thế, thay vì trở thành một dấu chỉ của vẻ đẹp và niềm vui của tình yêu, việc cho đi chính mình sẽ có nguy cơ trở thành biểu hiện của bất hạnh, buồn bã và thất vọng” (Patris Corde).
Khi nói đến điều này, tôi chợt nhớ đến bao nhiêu chứng nhân âm thầm hy sinh vì tình yêu của chị em chúng ta trong suốt chiều dài 350 năm; các “dấu chỉ của vẻ đẹp và niềm vui của tình yêu” nơi các chị tử đạo ở Phú Hoà, ở Hoa Vông, Gia Hựu, Thác Đá…, trong suốt chặng đường bách hại, mà lời chứng của vị Tôi Tớ Chúa Anê Soạn vẫn còn vang vọng: “Có Chúa phù trì không sao mà sợ, phần tôi nhờ ơn Chúa thương, dạy sao phải vậy; song đi một mình thân cô nữ chiếc, cheo leo nhiều nỗi; xin ai có bụng hãy đi cùng tôi” và thế là chị Trị nghe nói cũng xin đi theo trợ giúp. Hai chị bị bắt vào tù, bị tra khảo, đánh đập nhiều lần nhưng vẫn trung kiên với niềm tin. Hơn nữa, hai chị rất khát khao và vui mừng được chết vì đạo Chúa”[2].
Vâng, đó là những con người đã hoạ theo “cái bóng âm thầm” nhưng đầy can đảm và tình yêu của Thánh Cả Giuse; những con người cũng có thể đạt được cái ngưỡng “công chính” như Tổ phụ Abraham, như Thánh Giuse nhờ lòng tin sắt đá đến độ sẵn sàng hiến dâng mạng sống của mình, như cách cắt nghĩa thâm thuý của Thánh Phaolô trong thư gởi giáo đoàn Rôma: “Mặc dầu không còn gì để trông cậy, ông vẫn trông cậy và vững tin… Bởi thế, ông được kể là người công chính” (Rm 4,18.22).
Sự công chính của Thánh Giuse không chỉ được ấn chứng vì đức tin tuyệt đối vào thánh ý Thiên Chúa để sẵn sàng cúi đầu vâng phục, nhưng còn được làm sáng tỏ thêm qua thái độ tin tưởng, kính trọng tha nhân để bao dung đón nhận, mà đối tượng cụ thể, đó chính là “Người bạn đời Maria đang mang thai ngoài hôn phối”: Giuse bạn của bà là người công chính, không muốn tố cáo bà, nên định tâm lìa bỏ bà cách kín đáo…
Đức Phanxicô muốn chúng ta thực hành đức “công chính” với chiều kích nầy nơi Thánh Giuse như sau: “Trong cuộc sống, vẫn có những điều xảy ra mà chúng ta không hiểu được ý nghĩa. Phản ứng đầu tiên của chúng ta thường là thất vọng và nổi loạn. Thánh Giuse đã gạt bỏ ý riêng của mình để chấp nhận các sự kiện xảy đến và, dù các sự kiện ấy xem ra gây hoang mang, ngài vẫn đón nhận, nhận trách nhiệm và biến chúng thành một phần lịch sử của chính mình…. Chúng ta cũng đừng bao giờ nghĩ rằng tin có nghĩa là tìm ra các giải pháp dễ dàng và an ủi. Đức tin mà Chúa Kitô đã dạy chúng ta là những gì chúng ta thấy nơi Thánh Giuse. Ngài không tìm kiếm những lối tắt, mà mở rộng đôi mắt để đối mặt với thực tế và nhận trách nhiệm cá nhân về điều ấy. Thái độ của Thánh Giuse khuyến khích chúng ta chấp nhận và đón nhận người khác như họ vốn có, không có ngoại lệ, và quan tâm đặc biệt đến những người yếu đuối, vì Thiên Chúa chọn những gì yếu đuối (x. 1 Cr 1,27) (Patris Corde).
Nếu các cộng đoàn Kitô hữu, nếu các cộng đoàn nhà tu, nếu tất cả chúng ta… đều sống hết mình cái nhân đức “công chính” nầy của thánh Giuse thì Giáo Hội đẹp biết chừng nào, và chắc chắn, đời tu sẽ là cuộc đời đầy hạnh phúc !
Qua một vài gợi ý của Lời Chúa, lời của Giáo Hội dưới ánh sáng cuộc đời của Thánh cả Giuse, chúng ta cùng cầu nguyện cho nhau trong Năm Thánh 350 của Hội Dòng, trong năm đặc biệt kính thánh Giuse, biết “tỉnh dậy mỗi ngày để đón nhận nhau” và sẵn sàng chấp nhận làm “chiếc bóng âm thầm để yêu thương và phục vụ”. Đó là cách chúng ta tiếp bước tiền nhân cùng khép mình trong “trường dạy công chính” của Thánh cả Giuse để viết tiếp trang sử oai hùng Mến Thánh Giá. Amen.
Trương Đình Hiền
[1] HỘI DÒNG MẾN THÁNH GIÁ QUI NHƠN, 350 năm Dòng Mến Thánh Giá từ An Chỉ đến Qui Nhơn, nxb. An Tôn & Đuốc Sáng 2020. Tr. 71.
[2] Ibid. Tr. 124
